OBREDNI PESNI

Cikli~nosta na godi{nite vremiwa, spored narodnite pretstavi vo najgolema mera zavisi od uspe{no izvr{enite obredi vo tekot na celata kalendarska godina. Kako bazi~en, neotkinliv, su{tinski element za uspe{no izvr{uvawe na obredot, se javuva odreden tekst i melodija, preku koi{to se iska`uva porakata na u~esnicite. Zatoa za vreme na vakvite obredi se peat tekstovi so soodvetna tematika. Spored karakteristikite na obrednosta, i pesnite mo`e da se kategoriziraat vo tri specifi~ni grupi:

1. Obredni pesni povrzani so kalendarskiot ciklus; 2. Obredni pesni povrzani so `ivotniot ciklus; 3. Obredni pesni povrzani so prigodnite obredi.

Obredni pesni povrzani so kalendarskiot ciklus

Vo zimskiot obreden ciklus, osobeno vo periodot na bo`iknite praznici, se peat na Kolede t.n."koledarski ili vasili~ki" pesni (T). Pesnite {to se peat pokraj koledarskot ogan "se mrsni", a niv naj~esto gi pejat ma{kite deca i mladi mom~iwa.

Za praznikot Bogojavlenie, Vojordani ili Vodici se peele "vodi~arski pesni". Sodr`inata na vodi~arskite pesni e so pove}e hristijanski elementi.

" Izvela se, ~esta gora / I nad more, nad more/ I po neja sedmokrili / Jangeli, jangeli"(O)

Proletno-letniot obreden ciklus izobiluva so bogatstvo na obredni pesni. Terenskite istra`uvawa poka`aa deka na praznikot Lazareva sabota - Lazarica ne se pameti organizirawe na lazarski grupi, nitu pak se pametat lazarski pesni. Vo Ore{e i vo Teovo, se pametat lazarkite - Ciganki koi idele od drugi sela ili od gradot. Naj~esto toa bile dve vozrasni `eni koi{to tropale na dajre i yvon~iwa a pomalo devoj~e igralo vo dvorot na doma}inite (T).

Vo Teovo, na vtor den Veligden - selanite vo minatoto odele "Na pokrsti". Krstite gi nosele po me|ite na nivite, kako i po sinorot, nare~en "U{i Omorski"- pome|u s.Teovo i s. Omorani. Tamu se peele veligdenski pesni: (T)

"Krsti nosime Boga molime /krsti nosime Boga molime dos, dos...iii! /Da ni se rodi `ito i vino / da ni se rodi `ito i vino dos, dos...iii!

Vo ovie obredni pesni, isto kako, i vo |ur|ovdenskite obredni pesni se sre}ava arhai~niot refren"dos, dos" i izvikot na krajot od stihot. Za razlika od s. Teovo, vo s. Ore{e na pokrsti se odi na \ur|ovden za da bide plodna godina.

Kinisale ~esni krsti / po pole, po pole /Da se rodi dar beri}et/ dar beri}et po poleto"

\ur|ovdenskiot obreden ciklus e najbogat so obredni pesni, {to govori deka ovoj praznik e od posebno zna~ewe za site istra`uvani sela.

Vo selo Teovo, |ur|ovdenski i biqarski pesni se peele ve~erta pred \ur|ovden i utroto na \ur|ovden. Ve~erta `itelite na celoto selo odat na krajot od seloto kade {to se peat- "site pesni". Dodeka berat bilki naj~esto se peat pesni ~ija{to sodr`ina e posvetena na prirodata i zdravjeto na lu|eto, stokata i posevite.

Utroto koga }e se vratat vo seloto, na javorot se"leqaat"na lulki i peat, pak, |ur|ovdenski pesni vo koi{to, osven porakite za zdravje zastapeni se motivite za predbra~no komunicirawe na mladite. Interesno e toa {to se peat |ur|ovdenski pesni koi{to se odnesuvaat na razli~ni statusni kategorii- mlada devojka, ma`ena `ena, ergen, `enet itn.(T) (O)

Strukturata, pak, na |ur|ovdenskiot obred vo Ore{e vo mnogu ne{ta se sovpa|a so istiot vo s. Melnica. Vo Melnica na \ur|ovden odat vo mesnosta Dul, dodeka pak vo Ore{e, vo manastirot sv. \or|ija. I vo dvete sela na tie mesta berat bilki. I vo s. Ore{e i vo s. Melnica u~esni~kite pri peeweto na |ur|ovdenskite pesni se delat na dve grupi, pri {to ednata grupa pee na drugata. Vo s. Melnica, grupata na Gorno maalo peela na Dolno maalo, "ednite odande reka , drugite odavde reka", (M), a vo Ore{e edna grupa na `eni na druga grupa `eni - na krst selo; utroto na den \ur|ovden, i vo dvete sela `enite odat na reka, na voda da se mijat so kitki - za zdravje. Vo s. Teovo za razlika od selo Ore{e i s. Melnica, utroto, spored tradicijata, edna{ vo godinata se merat na kantar. Od sega{nite `iteli na s. G. Vranovci dobivme informacija deka ne peele |ur|ovdenski obredni pesni.(GV)

Rusa sreda e praznik koj{to vo Teovo e odreden kako den za pravewe crepni dodeka, pak, vo s. Ore{e obi~ajot na pravewe na crepni ne e odreden so datum.

"Grn~arot grnci prae{e, /Grncite ne mu traeja /Devojkite crepni praeja /Crepnite im traeja" (T)

Vo seloto Ore{e za razlika od drugite sela, se slavi Spasovden koga, isto kako, i na \ur|ovden mladite se ni{aat na ni{alki i peat pesni od proletniot obreden ciklus.

Obredni pesni povrzani so `ivotniot ciklus

Najgolem del od obredite od `ivotniot ciklus se protkaeni so narodni pesni( govorni formuli so odredena melodija) koi se del od obredno - magiskite dejstvija koi se od su{tinsko zna~ewe za nivno uspe{no deluvawe.

Iako pesnite povrzani so ra|aweto se dosta retki, vo s. Melnica zabele`avme deka 16-ot den od ra|aweto na novoroden~eto, rodilkata i deteto gi nosat vo ku}ata na nejzinata majka so poga~a i alva. Toga{ se pee pesnata:

.../ ~ekaj me denes v nedela, /ako sum nivna, majko, rodnina/ ~ekaj me denes, v godina /so ma{ko dete na raci majko /Sinija alva na glave, /sinija alva na glave, majko bela poga~a pod mi{ka, /so ludo mlado pred mene (M).

Svadbenite obi~ai, vo site ~etiri sela, izobiluvaat so svadbarski obredni pesni povrzani so svr{uvaweto na nevestata, za~e{luvawe na nevestata, pletewe na venecot , doveduvawe na nevestata vo domot na mom~eto i dr.

Obredni pesni povrzani so prigodnite obredi

Od prigodnite obredi vo s. Teovo e zastapen obredot Dodole. Ako ne vrne, "ojdodolkite" (T) peat dodolski pesni so cel da predizvikaat do`d. Vo s. Melnica ne se peat obredni pesni tuku se izrekuvaat molitvi t.e . "dovaat dova" - go molat boga za do`d. Vo s. Ore{e dobivme informacii deka dodolski pesni ne se pejat

"Oj dodole mili do`e Aj zavrni, aj zagrmi Aj zarosi sitna rosa Da se rodi vino`ito"(T)

link